TÜRKİYE’DE EĞİTİM SÜREÇLERI (1)

OSMANLI DÖNEMİ

Eğitim: “Önceden saptanmış esaslara göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkiler sürecidir.” diye tanımlanıyor.

Eğitim genellikle okullarda yapılsa da aile bireyleri, internet, televizyon, kitaplar,  gözlem ve deneyimler de insanın eğitilmesinde önemli yer tutar. Kişinin kendini fark etmeye başladığı  andan, yaşama atıldığı, meslek sahibi olduğu yaşa kadar okul, hayatın bir parçasıdır.

            Eğitim, insan yaşamı boyunca üzerinde durulan en önemli  konulardan olmuştur.

Yazar E.A. Rauter; Düzene Uygun Kafalar Nasıl Oluşturulur? kitabında “Okulda insanlar imal edilir. İnsan yapma olayına eğitim denir.” der ve ekler, “İnsan yapımında kullanılan bilgiler yapmak istediğimiz insan türüne uygun olmak zorundadır, bizi yapan bilgileri, en önemli uğraşıları, mal üretmek, satmak olan kişiler seçer. Kısaca, roket üreten ve satan insanların, okullarda  roketin korkunç bir silah olarak tanıtılmasından bir çıkarı olabilir mi?”

Tüm bu açıklamalar ışığında, ülkemizdeki eğitimi dönem dönem irdeleyerek başlangıcından bugüne nasıl geldiğimizi anlamış oluruz.

OSMANLI DÖNEMİ:

Osmanlı Devleti  kendine özgü yapısıyla bir eğitim sistemine sahipti. Kuruluşundan önce yaşanan göçebe yaşam tarzı, kuruluşla birlikte terk edilmiş, yerleşik bir hayat düzenine geçilerek kentleşme süreci başlamıştır.  Kentleşme sürecinde  eğitim sistemi de zaman içerisinde değişerek, gelişerek, uzun yıllar kendine özgü bir süreci devam ettirmiştir. Bu süreçte, Medreseler ile Enderun Okulları gibi okullar, örgün eğitim kurumları olarak faaliyet göstermiştir. 16. yüzyılın sonlarında başlayan gerileme ile birlikte, İmparatorluğun, diğer birçok kurumunda olduğu gibi eğitim kurumları, başta medreseler olmak üzere, bir çökme ve gerileme sürecine girmiştir. Osmanlı’nın geri kalması ve çöküşünün  siyasi, sosyal ve ekonomik  nedenleri yanında, bozuk eğitim sistemi, en etkili olanıdır.

Eğitimde sistem, yalnızca din öğretisi olarak uygulandığından, kalkınmada geri kalınmıştı. Tanzimat dönemine gelinceye kadar, kızlar sıbyan okulundan sonra eğitim görmezlerdi. Eğitimin ikinci kademesi olan, medreseler yalnızca Müslüman erkeklere açıktı. Medreseler, padişah yakınları, sadrazamlar ve vezirler ile devlet adamları tarafından kurulurdu. Fatih Dönemi’nde kurumlaşan Enderun, “Sadece Hıristiyan tebaanın yetenekli çocuklarına açıktı; amacı padişaha kulluk derecesinde sadık, güvenilir devlet adamı, asker ve genel olarak saray hizmetlerini yürütecek görevlileri Osmanlı Padişahları yakın çalışma grubunu Türk ve İslam olmayanlardan seçiyordu. Babıali Mektebi de, Babıali’de çalışan memurları yetiştirirdi. Maliyecileri Babıdefterdari yetiştirirdi.

Medreselerde okutulan dersler çoğunlukla fıkıh, hadis, kelam, tefsir dersleriydi. Osmanlı’nın çöküşünün temel nedeni, eğitimde ve bilimde geri kalmasıdır. Avrupa devletleri, 15. ve 16. yüzyıllarda, Rönesans ve reform yaşarken, Osmanlı’da gerileme, pozitif bilimlerin eğitim  programlarından çıkarılışı ve tamamen dine odaklanmasıyla başlamıştır.

KAYNAKÇA: Düzene Uygun Kafalar Nasıl Yaratılır? ( E.A. Rauter ) ankara.edu.tr/dergiler/37/782/10066.pdf